Decyzja NSA w sprawie kontroli ZUS. Skuteczne wystąpienie Rzecznika MŚP

Decyzja NSA w sprawie kontroli ZUS. Skuteczne wystąpienie Rzecznika MŚP

NSA (National Security Agency - amerykańska wewnętrzna agencja wywiadowcza koordynująca m.in. zadania wywiadu elektronicznego), dostrzegł błędy w treści zawiadomienia ZUS o kontroli oraz w treści upoważnienia ZUS do przeprowadzenia kontroli, wskazując że dokument, który nie spełnia wymagań Praw Przedsiębiorców, nie określając zakresu przedmiotowego kontroli (w tym czasookresu tej kontroli) oraz terminu jej zakończenia, nie stanowi podstawy do przeprowadzenia kontroli.

NSA uchylił zaskarżony wyrok, postanowienie Prezesa ZUS oraz postanowienie ZUS o kontynuowaniu czynności kontrolnych. NSA w wyroku z dnia 1 grudnia 2021 roku, (doręczony Rzecznikowi w dniu 18 marca 2022 roku), przy udziale Rzecznika, ze skargi kasacyjnej Przedsiębiorcy na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 13 maja 2021, uznał rację przedsiębiorcy i Rzecznika.

Wyrok NSA niewątpliwie będzie miał wpływ na sposób prowadzenia kontroli u przedsiębiorców przez ZUS czy przez inne organy, do których kontroli stosuje się przepisy o kontroli z Prawa Przedsiębiorców. Orzeczenie zostało wydane w związku z kontrolą ZUS u przedsiębiorcy. Sprawa trafiła do sądu z uwagi na sprzeciw złożony w oparciu o Prawo przedsiębiorców, a następnie zażalenie na postanowienie ZUS o kontytuowaniu czynności kontrolnych.

Rzecznik MŚP wskazał, że ZUS przekroczył przewidziany Ustawą Prawo Przedsiębiorców czas trwania kontroli, nie przedłożył jej informacji za jaki okres została ona wszczęta, ani jak i kiedy zostanie zakończona. Powoływał się przy tym na naruszenie zasad prowadzenia kontroli oraz ogólnych zasad zawartych w Ustawie Prawo Przedsiębiorców, jak również w Ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

W korzystnym dla Przedsiębiorcy wyroku NSA z dnia 1 grudnia 2021 roku, NSA wskazał:

1. Określenie zakresu przedmiotowego kontroli przez ZUS, zarówno w zawiadomieniu o kontroli, jak i w upoważnieniu do kontroli jest nieprawidłowe.  

NSA stanął na stanowisku, że podmiot kontrolowany musi mieć w zawiadomieniu o kontroli oraz w upoważnieniu o kontroli wyczerpującą informację, również w odniesieniu do okresów sprawozdawczych objętych kontrolą. Standardy te NSA wywodzi z art. 2 Konstytucji RP.

2. Określenie przez ZUS przewidywanego terminu zakończenia kontroli jako 24 dni od daty doręczenia upoważnienia jest nieprawidłowe, gdyż w istocie ZUS nie określił terminu zakończenia kontroli, a ten należy odróżnić od ustawowego limitu czasu trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym.

3. NSA wskazał, że w sprawie przedsiębiorcy ZUS przekroczył ustawowy czas trwania kontroli (u przedsiębiorcy to 24 dni robocze).

NSA wskazał na różne możliwe miejsca prowadzenia kontroli u przedsiębiorcy. Przyjęcie, że do czasu kontroli zalicza się tylko te dni robocze, w których kontrola prowadzona byłaby w siedzibie przedsiębiorcy czy w miejscu wykonywania działalności gospodarczej, oznaczałoby, że kontrola w miejscu przechowywania dokumentacji, w innym miejscu niż siedziba czy miejsce wykonywania działalności gospodarczej, czy też w siedzibie organu kontroli byłaby nieograniczona w czasie, co w ocenie NSA jest niedopuszczalne.